صنایع دستی چیست؟
روزگاری، تمامی آنچه که امروزه در ویترین فروشگاههای هنری و صنایع دستی مشاهده میکنیم، وسیله زندگی و معاش مردم بوده است. به عبارت دیگر، زندگی مردم بدون این اشیاء مصرفی غیرممکن بود. بشر قدیم هرگز تصوری از صَنایع دستی نداشت. چرا که عنوان صنایع دستی از برساختههای جدید در قرن اخیر است. و در حقیقت انسان مدرن، وسیله زندگی انسان باستان را تا حد اشیاء هنری فروکاسته است.
تعریف صنایع دستی
صَنایع دستی ترکیبی از هنر و صنعت است که با ذوق سازنده همراه شده و در نهایت منجر به ساخت شیئی خلاقانه از مواد اولیه محلی میشود. از همین رو به محصولات این صنعت، کالای فرهنگی نیز میگویند. چرا که معرف بوم مشخص هر منطقه بوده و هویت فرهنگی آن سرزمین را نشان میدهد.
آنچه که امروزه با نام صنایع دستی میشناسیم، اشیاء دستسازی است که بخشی از فرآیند ساخت آن را با دست و بخشی دیگر را با ماشین انجام میدهند. باید توجه داشت که میزان دخالت ماشین در ساخت صَنایع دستی، مورد مناقشه پژوهشگران هنری است. در ساخت صَنایع دستی از مجموعهای از تکنیکهای مورد استفاده در صنعت، هنرهای تجسمی، هنرهای کاربردی و صنایع مستظرفه بهره میگیرند.
مشخصات صنایع دستی
برای ایجاد تمایز میان صنایع دستی و با سایر صنایع، بایستی ویژگیها و خصوصیاتی در نظر گرفت. بدون این خصوصیات، تعیین حدود و ثغور صَنایع دستی غیرممکن خواهد بود. پژوهشگران هنر در بیان مشخصات صَنایع دستی به موارد زیر اشاره میکنند.
- ساخت بخشی از آن با دست و بخشی دیگر با ماشین
- بهرهگیری از ذوق و خلاقیت در ساخت آن
- استفاده از طرحهای محلی در تولید آن
- شبیه نبودن محصولات تولید شده
- استفاده از مواد اولیه محلی در ساخت آن
تقسیمبندی هنرهای دستی
صنایع دستی را از ابعاد مختلفی تقسیمبندی میکنند. مهمترین ابعاد چنین بخشبندی، توجه به خود محصول، نوع فعالیت و نوع کاربرد صَنایع دستی است. در زیر به نوعی از تقسیمبندی، اشاره شده است:
- بر اساس کاربرد: الف. مصرفی، ب. هنری ـ مصرفی و پ. هنری
- بر اساس فعالیت: الف. منسوخ، ب. نیمه فعال و پ. فعال
- بر اساس محصول که شامل چندین گروه است. باید توجه داشت که گروهبندی صَنایع دستی از نظر پژوهشگران و نهادهای هنری محل مناقشه است. برای مثال گروهبندی فرهنگستان هنر شاید با گروهبندی پژوهشگران دانشگاهی یکسان نبوده و اختلافاتی با یکدیگر داشته باشد.
شاخههای هنرهای دستی
یکی از مشهورترین شاخهبندیهای موجود در صنایع دستی متعلق به فرهنگستان هنر ایران است. فرهنگستان هنر یکی از موسسات حقوقی در حوزه هنر است که در سال ۱۳۷۷ با هدف حراست از میراث فرهنگی و هنری ملی ـ اسلامی تشکیل شد. فرهنگستان هنر به چندین گروه تخصصی تقسیم شده است. یکی از این گروهها، گروه هنرهای سنتی و صَنایع دستی است. از مهمترین وظایف این گروه، انجام مطالعات هنری در سطح صَنایع دستی است. این گروه در راستای مطالعات هنری خود، شاخههای هفده گانهای از این هنر ـ صنعت را به شرح زیر مطرح کرده است:
۱. بافتههای داری، ۲. دستبافته های دستگاهی (نساجی سنتی)، ۳. رودوزیهای سنتی، ۴. هنرهای فلزی، ۵. میناسازی، ۶. سفالگری، ۷. آبگینه، ۸. هنرهای مرتبط با چوب، ۹. هنرهای مرتبط با سنگ، ۱۰. نگارگری، ۱۱. چاپهای سنتی، ۱۲. حصیربافی، ۱۳. نمدمالی، ۱۴. پوستیندوزی، ۱۵. آثار چرمی، ۱۶. رنگسازی سنتی و ۱۷. رنگرزی سنتی
نظرتون رو با ما به اشتراک بگذارید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.