هنر سرمه دوزی چیست؟
ملیله دوزی یا سرمه دوزی از رودوزیهای شاخص ایران است که در برخی از کشورهای اطراف ایران از جمله هندوستان و پاکستان نیز انجام میشود. در این هنر فاخر ایرانی، سطح پارچه را با قطعات فلزی کوچک به نام ملیله فلزی میپوشانند. سرمه دوزی بر روی پارچه ترمه، مخمل و کتان انجام میشود. بر روی سرمه معمولا از یک سری تکنیکهای دوخت مانندگلابتون دوزی، زغره دوزی، دوخت سرو و دوخت مکرومه استفاده میکنند.
سرمه دوزی و سابقه تاریخی
رودوزی های سنتی ایران به سه شاخه عمده تقسیم میشود: “الحاق مواد دیگر به پارچه”، “دوخت داخل پارچه” و “دوخت روی پارچه”. کارشناسان، سرمه دوزی یا ملیله دوزی را مربوط به شاخه “الحاق مواد دیگر به پارچه” میدانند. این دوخت، معروفترین نوع دوخت در این دسته به شمار میرود. قدمت هنر سرمه دوزی به سه هزار سال قبل برمیگردد. قدیمیها به هنر سرمه دوزی، ترمه دوزی میگفتند. در گذشته به دلیل استفاده از فلزات گرانبها در سرمه، این هنر هنری اشرافی به شمار میرفت. به همین خاطر فقط بر روی لباسهای درباریان و لشگریان و همچنین روی پرچمهای نظامی مورد استفاده قرار میگرفت. به نخ مورد استفاده در سرمه دوزی، سرمه میگویند. در قدیم این نخها از طلا و نقره ساخته میشد. امروزه به دلیل گران شدن قیمت طلا و نقره، از یک سری آلیاژ استفاده میشود.
سرمه دوزی و پرده کعبه
حتما شما هم دوختی شبیه به سرمه دوزی را روی پرده کعبه دیدهاید. بله، دقیقا، این همان هنر سرمه دوزی یا ملیله دوزی است. عکسهای پرده کعبه را که از نزدیک که بررسی کنید، مشاهده خواهید کرد که آیات مختلف قرآن با خطوط زیبای عربی مثل ثلث روی آن نقش بسته است. این خطوط بیشتر با استفاده از دوختهایی مثل دوخت اسپیرال یا گلابتون دوزی روی پرده کعبه پیاده شده است. معمولا هر ساله پرده کعبه توسط پادشاه کشور عربستان تعویض میشود. این پرده پس از به اتمام رسیدن مراسم حج، به یکی از کشورهای اسلامی اهدا میشود.
یکی از فاخرترین پردههای کعبه که در ایران نگهداری میشود، پردهای است که در دوره صفوی در ایران ساخته شده است. نکته مهم اینجاست که در قرون گذشته اسلامی، شهر ایذه خوزستان از مراکز اصلی دوخت پرده کعبه محسوب میشد. این نکته به خوبی در کتاب جغرافیایی حدود العالم من المشرق الی المغرب قابل مشاهده است. پرده در دهه چهل شمسی از سوی پادشاه عربستان به محمد رضا شاه پهلوی اهدا شده است. البته باید گفت که این پرده به دلیل قدیمی بودن آن، کامل نیست و تنها بخشی از آن باقی مانده است. اندازه این پرده 90 در 658 سانتی متر بوده و بر روی آن آیههای 126 و 127 از سوره بقره دوخته شده است.
این پارچه با بهرهگیری از هنرهای کمند دوزی، گلابتون دوزی، قیطان دوزی و ده یک دوزی دوخته شده است. پارچهای که به عنوان زیرساخت در این پرده استفاده شده است، تماما از مخمل سیاه است که با دست بافته شده است. نخهای به کار رفته در پرده کعبه، ابریشم خام، طلا و نقره است. طلا و نقره بیشتر در قسمت حاشیهها و برگهای اسلیمی به کار رفته است. شکل طلا و نقره که در این پرده به کار رفته است، به صورت مفتول است.
چه چیزهایی میتوانم با سرمه درست کنم؟
هنرجویان سرمه دوزی پس از یادگیری سرمه میتوانند تمامی وسایل دکوری مورد نیاز در منزل خود را بدوزند. معمولا رومیزی و رانر از پرکاربردترینهای یک منزل ایرانی است. روتختی، سجاده، جانماز، جلد قرآن و تابلو از وسایل مهم در یک منزل ایرانی هستند که در شهرهای مختلف ایران از جمله اصفهان، یزد، تهران و کارشان تولید میشوند. برای دسترسی به استاندارد آموزش شغل سرمه دوز که از سوی سازمان آموزش فنی و حرفه ای ارائه شده است به لینک های زیر مراجعه نمایید:
استاندارد مهارت و آموزشی سرمه دوز سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور (عمومی)
استاندارد مهارت و آموزشی سرمه دوز سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور (درجه ۱)
نظرتون رو با ما به اشتراک بگذارید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.