کتاب سرمه دوزی از آفاق امیریان
شاید سرمه دوزی از جمله شاخههای رودوزی های سنتی ایران باشد که آثار مکتوب نسبتا زیادی در آن حوزه نوشته شده است. اما آنچه که در این بین، سرمه دوزی آفاق امیریان را متمایز میکند، نگاه موشکافانه به موضوعات آموزشی و توضیحات بسیار ساده و کاربردی در مورد تکنیکهای دوخت این هنر اصیل ایرانی است. کتاب سرمه دوزی (سرمهدوزی) از جمله آثار آفاق امیریان است که در سال ۱۳۹۵ توسط انتشارات هنرهای ابریشم ـ رضوی به چاپ رسیده است. این نویسنده پرکار تا کنون در زمینههای مختلف هنری از جمله هنر سویک، مکرومه دوزی، عروسکسازی مدرن و فانتزی، نقاشی روی ظروف و پارچه، جواهردوزی، روبان دوزی، زیورآلات، دوختهای برزیلی, مخمل دوزی و نمدمالی سوزنی یا کِچِه آثاری به از خود ارائه کرده است.
چرا این کتاب نوشته شده است؟
آیا قبلا کتابهای مربوط به سرمه دوزی (سرمهدوزی) را مطالعه کرده بودید؟ کتاب هایی که شما را خسته میکرد و با یک بار مطالعه، آن را به کناری میگذاشتید و به دنبال اثر دیگری بودید. به نظرتان چرا چنین بود؟ همین اواخر کتابی را در مورد سرمه دوزی (سرمهدوزی) دیدم که شخصا چیزی از آن دستگیرم نشد. روش آموزش، تنوع دوخت ها و کلا عکسهایی که در آن بود، چیزی نبود که توجه مرا به خود جلب کند. شاید تنها دو نکته از این کتاب آموختم. اما زمانی که کتاب آفاق امیریان به دستم رسید، انگار گم شده خود را یافته بودم. کتابی منسجم و کامل از آنچه که درباره سرمه دوزی دنبال آن بودم. کتابی سراسر عکس که به طور دقیق و با زبانی ساده، روش های دوخت سرمه دوزی (سرمهدوزی) را توضیح داده است. این روش بیان ممکن نیست، مگر اینکه نویسنده اشراف کاملی به سرمه دوزی داشته باشد.
فصلهای کتاب سرمهدوزی
صفحه نخست این کتاب، تاریخچهای بسیار مختصر در مورد هنر سرمه دوزی (سرمهدوزی) در ایران به دست میدهد و قدمت آن را تا ۳۰۰۰ سال قبل به عقب برمیگرداند. ادامه کتاب که فاقد فهرست موضوعی است شامل بخشهای زیر است:
بخش اول: مفاهیم اولیه سرمهدوزی
این بخش شامل ابزار و مواد اولیه سرمه دوزی، انواع سرمه، انتقال طرح روی پارچه، روش نخ کردن سرمه، سرمه های حروف، گلابتون دوزی و ده یک دوزی است.
بخش دوم: آموزش دوخت های اولیه سرمهدوزی
در بخش دوم که شامل صفحات ۸ تا ۳۵ است، ۱۵۳ نوع دوخت اولیه آموزش داده شده است. در این بخش به دوخت هایی نظیر زناردوزی، تیغ ماهی، زغره دوزی، زغره سرخسی، دوخت زنجیره، سرمه دوزی حصیری، دوخت سرو، دوخت مارپیچ، دوخت ژوزفین، سرمه نردبانی، دوخت مکرومه، دوخت عنکبوت، مینا، رز مینیاتوری، دوخت گندمی، آجردوزی، سرمه دوزی (سرمهدوزی) صلیبی، دوخت قیطان گلابتون، دوخت بلرسان، گره فرانسوی و برجسته دوزی اشاره شده است.
بخش سوم: دوخت تابلوی آیات قرآن با سرمهدوزی
در این بخش (صفحات ۳۶ تا ۵۵) روش دوخت تابلوی آیه الکرسی، سوره ناس، سوره فلق و ان یکاد با استفاده از دوخت اسپیرال و گلابتون دوزی توضیح داده شده است.
بخش چهارم: دوخت جلد قرآن
بخش چهارم به دوخت جلد قرآن اختصاص یافته است. جلد قرآن با گلهای رز صورتی، پیچکهای سبز، زنبق برجسته و با ده یک دوزی از آن جمله است.
بخش پنجم: آلتین دوزی یا زردوزی
در بخش آلتین دوزی به زردوزی، گلبرگ غنچهای، طرح آلتین سه تاج خروسی، آلتین انار، آلتین زنبق، گلبرگ های آفتابگردان، آلتین شقایق، گل شقایق و آلتین نسترن پرداخته شده است.
بخش ششم: شیپوردوزی
در صفحات ۹۲ تا ۱۰۹، انواع شیپوردوزی نظیر شیپوری طرح برگ سبز، حاشیه یقه با سرمه و شیپوری، طرح اشرافی دوزی، دستبند شیپوری و طرح رومیزی نارنجی بررسی و آموزش داده شده است.
بخش هفتم: شفق دوزی
در شفق دوزی یا عثمانی دوزی هیچ نوع دوختی به کار نمیرود و تزئینات موجود از طریق اتصال، در کنار یکدیگر قرار میگیرند. در بخش شفق دوزی با روش انجام این نوع دوخت آشنا خواهید شد.
بخش هشتم: دوخت های تزئینی با سوزن تنبور
در این بخش کوتاه، یاد خواهید گرفت که چگونه روی تورهای نازک را با منجق، سرمه، پولک، کریستال یا مروارید پوشانده و پنلهای بسیار زیبا درست کنید.
بخشهایی از کتاب
صفحه ۲: سرمه دوزی (سرمهدوزی) که گاها به آن ترمه دوزی هم گفته میشود، در ابتدا با فلز نقره و طلا به روی لباسهای لشگری، تزئین پرچم، درفش و آرایش لباس و یقه به کار میرفت. به مرور گران شدن این فلز، کار بر روی نقره که آب طلا روی آن زده میشود، انجام گرفت.
صفحه ۲: نقوش متعددی که در این هنر به کار گرفته میشود، عبارتند از محرماتی، بته جقهای، سرو، اسلیمی، ختائی، انواع خطوط نسخ، کوفی، طغرایی، نستعلیق، انواع پرندهها و گلها، خوشه گندم و انگور.
صفحه ۳: انواع سرمه عبارتند از سرمه دیسکو تراش، سرمه صاف براق، سرمه زیرخاکی صاف، سرمه سیلور، سرمه سیلکا یا طرحدار، سرمه دیسکو سیلور، سرمه پفکی، سرمه دیسکو پیچی، سرمه دیسکو و سرمه بلرسان.
صفحه ۴: باسمه زنی روشی سنتی بوده که جهت چاپ روی پارچههای ترمه به کار میرود. مهرهها چوبی بوده و مایعی غلیظ که مهره داخل آن زده میشود. در قدیم مایع نام برده، خاکه قند، گچ نرم و آب بوده، ولی امروزه از مخلوط گچ نرم و چسب چوب و رنگ آکرولیک سفید به دست میآورند.
صفحه ۷: در استان هرمزگان از هنر ده یک دوزی در پای شلوار استفاده شده که توسط قلاب، نخ گلابتون و پولک کار میشود.
درباره نویسنده (آفاق امیریان)
آفاق امیریان، مدیر آموزشگاه ابریشم، سالهاست که در حوزه صنایع دستی، به ویژه سرمه دوزی (سرمهدوزی) به فعالیت مشغول است. وی از نخستین مربیان سرمه دوزی در برنامههای صدا و سیماست که به خوبی توانسته است نسلهای دهه ۶۰، ۷۰ و ۸۰ را با هنر سرمه دوز ی آشنا کند.
نظرتون رو با ما به اشتراک بگذارید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.