وضعیت بازار صنایع دستی ایران
از ابتدای ورود ایران به دوران صنعتی در دهه دوم قرن چهاردهم شمسی، بیشتر صنایع ایران از نظر تامین مواد اولیه و قطعات، وابسته به صنایع کشورهای غربی شد. در چنین فضایی، صنایع بومی ایران که بخشی از آن امروزه تحت عنوان صنایع دستی شناخته میشود زیر چرخدندههای مدرنیسم و تجدد از میان رفت. کارگاهها رفته رفته تعطیل شدند و بر تعداد استادکاران رانده شده از بازار صنایع دستی ایران افزوده شد. از آن زمان تا کنون، وضعیت بر همین منوال باقی مانده است. متاسفانه در یک قرن گذشته در سیستم مدیریت کشور نیز دولتها یکی پس از دیگری، سیاستی واحد و متکی بر عدم برنامهریزی و تمرکز را در قبال صنایع دستی کشور پیشه کردهاند. اما سوال اینجاست که چرا دولتمردان ما واقعیتهای بازار صنایع دستی جهان را نادیده گرفتهاند؟ برای فهم درست این سوال، بهتر است که نگاهی به حجم بازار صنایع دستی جهان بیندازیم.
حجم بازار صنایع دستی جهان چقدر است؟
بر اساس گزارشهای اقتصادی نهادهای بینالمللی، ارزش بازار صنایع دستی در سال ۲۰۱۸، معادل ۵۸۴ میلیارد دلار بوده است. از طرفی به دلیل نیازمندی این صنعت به سرمایهگذاری اندک، انتظار میرود که این صنعت در کشورهای در حال توسعه بیش از پیش گسترش یابد. بر اساس این گزارشها پیشبینی میشود که در فاصله سالهال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۳، بازار صنایع دستی رشدی معادل ۱۱ درصد را تجربه کند. این گزارشها میافزاید در سال ۲۰۲۳، ارزش بازار صنایع دستی در سطح جهان به ۹۸۴ میلیارد دلار آمریکا خواهد رسید (موسسه تحقیق و بازار ایالات متحده آمریکا). از دیگر سو، با توجه به ارتباط تنگاتنگ گردشگری و صنایع دستی، پیشبینی میشود که با گسترش گردشگری داخلی و بینالمللی، بازار صنایع دستی شاهد توسعه معناداری باشد.
در چند سال اخیر با پیشرفت کانالهای توزیع و افزایش فزاینده خردهفروشی آنلاین و آفلاین، سرعت توزیع محصولات دستی در جهان افزایش یافته و صنایع دستی در دسترس همگان قرار گرفته است. این امر یکی از عوامل بزرگ شدن بازار صنایع دستی در سطح جهانی به شمار میرود. با توجه به روند در حال تغییر سلایق مشتری در بازار صنایع دستی و نیز تغییر روند بازار از طرحهای قومی به سبکهای معاصر، تولیدکنندان وادار شدهاند که تولیدات خود را با روندهای جاری و سلایق مشتریان مطابقت دهند. از طرف دیگر کیفیت محصولات دستی در سالهای اخیر به دلیل نفوذ این محصولات در طبقات متوسط و بالای جوامع مختلف رشد قابل توجهی را نشان میدهد که این امر گویای سهم بیشتر این طبقه در درآمدزایی بازار صنایع دستی است (تحقیقات بازار).
شرایط ایران چه باید باشد؟
واقعیت این است که صنایع دستی به عنوان شاخصهای اقتصادی، فرهنگی و هویتی در کشور، از ظرفیت های بسیار بالایی در اشتغالزایی، افزایش تولید ملی و صادرات غیر نفتی برخوردار است. در سال های گذشته و بخصوص پس از انقلاب اسلامی، به دلیل درگیری کشور در بحرانهای منطقهای و جنگ، تلاش مسئولان کشوری صرفا بر روی بازسازی و ساخت صنایع مادر متمرکز بوده است. لذا در بسیاری از برنامهریزیهای کلان، پرداختن به مقوله صنایع خلاق و دستی در اولویت امر قرار نگرفته است.
متاسفانه در برنامههای چهارم و پنجم توسعه نیز که همزمان و همراه با تحریمهای گسترده بینالمللی بود، با وجود نیاز مبرم کشور به پرداختن به صنایع بومی، رویکردهای کلان کشور از پرداختن به نقش بازار صنایع دستی ایران در توسعه اقتصادی و فرهنگی عاجز بوده است. از این رو به نظر میرسد، روی آوردن به مطالعات زیرساختی، برنامهریزی جامع و عملیاتی و هدفگذاری در بخش صنایع دستی میتواند بدل به یکی از مناسبترین مکانیسمهای خوداتکایی اقتصادی برای کشور به شمار برود. مسلما با توجه به افزایش روزافزون حجم اقتصاد صنایع دستی در جهان امروز، توسعه این بخش از صنایع بومی ایران میتواند بر حجم تولید ناخالص داخلی و ملی بیفزاید.
نظرتون رو با ما به اشتراک بگذارید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.